We hebben het weer overleefd, Black Friday. Het van oorsprong Amerikaanse uitverkoopspektakel dat in een paar jaar tijd is uitgegroeid tot een wereldwijd fenomeen. Ook hier in Nederland is het niet meer weg te denken, als aftrap voor shopping season. Miljoenen klanten worden met megakortingen naar winkels en webshops gelokt. Oerhollandse winkelformules als Bol.com en Coolblue doen maar wat graag mee aan die Black Friday-gekte, niet eens meer voor één dag maar voor de hele week. Wekenlang werd ik gek ge-spamd met hun ranzige superkoopjes.
Het is de moeder van alle uitverkoop, vandaar de naam Black Friday, een gitzwarte dag: voor klanten, winkelmedewerkers en pakketbezorgers. En toch gaan we er stug mee door. Elk jaar weer, in de aanloop naar Sinterklaas en het Kerstfeest, vieren we deze Hoogmis van de Hebberigheid. Als vliegen op de stront storten consumenten zich op de koopjes. Pakken wat je pakken kan. De weg naar kerstmis, ooit het feest van vrede en licht, voert elk jaar weer langs de hel op aarde.
Black Friday zou voorgoed verboden moeten worden, vooral online. De fast fashion industrie brengt onomkeerbare schade toe aan de planeet. En gaat gepaard met overproductie en uitbuiting in lagelonenlanden. Wantoestanden waaraan nooit een einde zal komen zolang we niet gaan betalen voor de werkelijke kosten van producten. Maar los daarvan moeten al die willoze slachtoffers van de consumptiemaatschappij nodig tegen zichzelf in bescherming worden genomen. Slaven van de commercie verenigt u! Laten we samen voor eens en altijd afkicken van die mensonterende koop- en graai-zucht. Ga eens een maand op koop-dieet!
Eenvoudig zal het niet worden, integendeel. Het schijnt namelijk dat zich in de hersenen van uitverkoop-junkies neurologische processen afspelen, waarbij geluks-hormonen vrijkomen. Bij elke gescoorde aanbieding geeft dat de patiënt een overwinningsroes, steeds opnieuw. In hun brein is de uitverkoop ineens geen kwestie meer van geld uitgeven maar van geld verdienen. Zelfs al was die super- actie of mega-korting bij nader inzien helemaal niet zo’n buitenkans. En blijf je elk jaar weer zitten met nog meer spullen die je helemaal niet nodig hebt. Het bezit van de zaak is einde vermaak. Niets geleerd van vorig jaar.
Je hebt ook bedrijven die Black Friday juist aangrijpen om hun maatschappelijke bewustzijn aan de wereld te tonen. Bij winkelketens als Dille & Kamille, Ikea en Bever was vrijdag 25 november allesbehalve een koopjesfestijn, maar Green Friday. In plaats van bakken vol afgeprijsde spullen, troffen klanten dichte deuren aan en een inruilpunt voor oude meubels. Of ze konden gratis hun schoenen laten repareren. Maar dat is natuurlijk het toppunt van hypocrisie: ondernemingen die aan hun eigen poten zagen, in een poging hun klanten op te voeden tot bewuste wereldburgers. Maar het is helemaal de trend. Zoals de KLM die oproept tot minder vliegen, of Heineken dat aanspoort om minder alcohol te drinken. Je zou bijna denken dat de brouwer z’n best doet om minder bier te verkopen, in plaats van meer. Of Instagram dat zegt tienermeisjes te willen beschermen tegen een social media verslaving. Dat is hun hele verdienmodel!
Hoe geloofwaardig is dat dan nog? Zo’n wanhopige vlucht naar voren van ondernemingen, die de aanzwellende storm van kritiek in de samenleving op de schadelijke effecten van hun business een stap voor willen blijven.
Over Paul Laseur
Presentator van het programma is Paul Laseur. Hij was jarenlang beurscommentator in de vroege ochtend en presenteerde uiteenlopende praatprogramma’s over het bedrijfsleven, ondernemerschap en de bouw. Eerder werkte hij voor NOS, RTL en BBC en verscheen regelmatig op televisie. ‘De bouw is een cruciale sector voor de Nederlandse economie en samenleving. Wonen, werken, mobiliteit, recreatie: de bouw maakt het allemaal mogelijk. Geweldig om nu elke vrijdagmiddag een uur lang in gesprek te gaan met echte makers.’ Aldus Paul Laseur.