Het krachtenveld waarbinnen een architectenbureau zich begeeft, is doorgaans enorm. Van gemeente tot aannemer, van opdrachtgever tot gebruiker. In het geval van Tripolis Park kwam daar voor architectenbureau MVRDV nog een belangrijke speler bij, zegt Gideon Maasland. “De erven van architect Aldo van Eyck moesten goedkeuring verlenen aan onze plannen.”

“Dozen vol archiefstukken hebben we helemaal uitgeplozen, oude tekeningen en schetsen uitgebreid bestudeerd. Alles om maar recht te doen aan Aldo van Eyck, de vermaarde architect achter Tripolis, het kantorencomplex in Amsterdam-Zuid.” Volgens Gideon Maasland, director en architect bij het grote architectenbureau MVRDV, was het project Tripolis Park van meet af aan uiterst complex. Het is dan ook precies een opdracht die past bij MVRDV, zegt hij. “Wij zoeken bewust projecten waar een uitdaging in zit, die ingewikkelder zijn dan andere.”

Culturele verschillen

MVRDV is een Nederlands architectenbureau, met het hoofdkantoor in Rotterdam, en nevenvestigingen in grote buitenlandse steden zoals Berlijn, Shanghai en – sinds kort – New York. Met in totaal ruim 300 mensen in dienst werken ze aan projecten over de hele wereld. Van de Grotius Torens in Den Haag tot de Shenzhen Terraces in China. Bouwprojecten in andere delen van de wereld zijn niet altijd te vergelijken met die in Nederland, zegt Maasland. “Je hebt te maken met culturele verschillen. Zo is het in Aziatische landen lastig om uit te vinden wat de opdrachtgever nu écht wil. In Nederland kun je veel directer zijn, maar daar werkt dat niet. Gelukkig werken er mensen van wel 30 verschillende nationaliteiten bij ons op kantoor. Dan is er altijd wel iemand die uit de omgeving van een land komt waar wij een project doen.” Daarnaast kun je in Nederland sneller met bijvoorbeeld de gemeente schakelen. “In met name Azië wordt zoiets afgeschermd, waardoor je behoedzaam moet opereren. Dat levert dan nogal eens vertraging op voor het project.”

De rol van architecten vroeger en nu

Maasland runt zelf Studio 8, die zich voornamelijk bezighoudt met complexe binnenstedelijke gebouwen in eigen land. Maar ook in Nederland is het soms behoedzaam opereren voor architecten. “Vroeger had je als architect veel meer de controle over een bouwproject, je bracht alle betrokken partijen bij elkaar. Tegenwoordig schuiven er busladingen managers en adviseurs aan bij een project, soms is dat nuttig en nodig, maar vaak ook niet. Dan wordt er veel gepraat, maar weinig gedaan.” Wat het af en toe ook lastig maakt voor architecten: het liefst zo vroeg mogelijk volledig dichttimmeren van een bouwproject. “In het verleden gingen we veel meer fase voor fase te werk. Nu, mede onder invloed van BIM, wil iedereen het liefst alles hebben opgelost in het VO, of zelfs al eerder. Tot in de details. Dat kan wel eens ten koste gaan van de creativiteit van de architect in het verloop van het project. Die ruimte is er dan immers niet meer.”

Eervolle opdracht

In een zeer complexe context gedijt MVRDV echter uitstekend. Wat dat betreft was het project Tripolis Park een kolfje naar hun hand, want op voorhand was het allemaal niet zo eenvoudig. Flow Development, de opdrachtgever, vroeg MVRDV zo’n vier jaar geleden eens mee te denken over zijn jongste aankoop: de drie kantoorgebouwen van het Tripolis-complex, die op hun beurt het monumentale Burgerweeshuis flankeren. Flow Development vroeg aan MVRDV: wat kunnen we er in vredesnaam mee? “Hun vraag ging dus niet over vierkante meters kantoorruimte of over aantallen toiletten, maar was veel basaler. De gebouwen waren zo onaantrekkelijk geworden dat ze nooit volledig verhuurd zijn geweest. Wat was er nog mee mogelijk?” De vraag was net zo ingewikkeld en interessant als eervol, zegt Maasland. “Het Burgerweeshuis is het belangrijkste werk van Aldo van Eyck, en Tripolis was er als een bescherming omheen gezet. De nieuwbouw van Tripolis heeft er toentertijd voor gezorgd dat er geld kwam om het Burgerweeshuis op te knappen. We wilden er dan ook zeer respectvol mee omgaan.”

Houten gevel

Dat respect voor Van Eycks nalatenschap was wellicht de grootste uitdaging voor MVRDV. Slopen was bijvoorbeeld geen optie. Daar kwam nog eens een essentiële randvoorwaarde bovenop. Maasland: “De erven van Aldo van Eyck – zijn dochter en schoonzoon hebben het bedrijf overgenomen – moesten goedkeuring verlenen aan onze plannen. Zij zijn uiterst betrokken bij de gehele nalatenschap van Van Eyck. Met hen zijn we nauwgezet aan de slag gegaan. In eerste instantie wilden ze de gebouwen precies zo houden als ze waren. Gaandeweg kwam er voor ons iets meer ruimte, als we maar respectvol om zouden gaan met wat er was.” En zo zijn we weer terug bij het begin van dit artikel. MVRDV heeft uiteenlopende studies gedaan naar de mogelijkheden voor Tripolis Park. Daarbij maakte het bureau graag gebruik van wat de erven ter beschikking stelden aan originele stukken van Van Eyck. “Bestudering daarvan leerde ons dat Van Eyck oorspronkelijk een volledig houten gevel voor de kantoorgebouwen wilde. Maar uiteindelijk is er onder de kozijnen natuursteen gekomen. Wij hebben ervoor gezorgd dat die volledig houten gevel er nu wél is gekomen. Dat was fijn voor de erven Van Eyck, want in feite zijn we dichter gekomen bij wat Aldo ooit bedoeld had.”

Duurzaamheid bij Tripolis Park

Zo heeft MVRDV veel meer aanpassingen gedaan. Deels noodgedwongen, zoals het leegmaken van het centrale deel van het kantoorgebouw, om de oriëntatie te verbeteren. En het plaatsen van een offset (“een aura om de bestaande bebouwing heen”), wat het nieuwe gebouw een bijzondere vorm geeft. Die was echter nodig om een reeds door de gemeente Amsterdam geplande toerit naar de A10 mogelijk te maken. Ook zijn aanpassingen gedaan voor de duurzaamheid, zoals tal van energiebesparende maatregelen, groene dakterrassen, waterbuffering en smart technology. Bijzondere blikvanger ten slotte is de nieuwbouw. “Het nieuwe kantoorgebouw bevindt zich nu direct langs de snelweg A10, waardoor het als bescherming, als een soort geluidswal dient voor de drie gerenoveerde kantoorgebouwen en het nieuw te maken woongebied. Zelf fungeerde Tripolis overigens ooit als zo’n bescherming voor het Burgerweeshuis.” Met Tripolis Park staat er nu een indrukwekkend kantorencomplex in Amsterdam-Zuid, dat decennialang meekan. En, ook niet onbelangrijk, waaraan de erven van Van Eyck graag goedkeuring verleenden. “Ze zijn heel tevreden met het resultaat. Zo vinden ze dat we de oudbouw erg respectvol behandeld hebben. In de markt is er weleens wat angst om met gebouwen van Van Eyck aan de slag te gaan, juist omdat de erven heel kritisch zijn. Door erg zorgvuldig en open te werk te gaan, hebben we hun vertrouwen kunnen winnen en er gezamenlijk een goed project van kunnen maken waar iedereen trots op is.” “We moesten vooral uiterst respectvol omgaan met de bestaande bouw”