Begin januari deelde Cobouw hoe de bouw kan uitblinken met kansen en uitdagingen voor 2021. Houtbouw, industrialisatie, BIM, BENG, 3D-printen en serieus aandacht voor veiligheid. De bouw verandert langzaam maar zeker van gedaante. Lees hieronder de elf kansen en uitdagingen voor het nieuwe jaar.
1. Houtbouw neemt vlucht
Bouwen met hout zal ongetwijfeld een nog grotere vlucht gaan nemen in 2021. Het materiaal was al aan een gestage opmars bezig, maar zette flink door na de veelbesproken VPRO Tegenlicht-documentaire Houtbouwers. Vooral kruislaaghout of cross laminated timber is sindsdien niet meer aan te slepen.
Voor succesvolle toepassing van hout in vooral gestapelde bouw moet er overigens nog wel een hele catalogus aan bouwdetails worden ontwikkeld. Ook in dat opzicht heeft hout een achterstand in te halen ten opzichte van traditionele steenachtige bouwmaterialen. Vooral geluidsisolatie tussen houten woningen vergt nog aandacht.
2. Veiligheid: geen doden
Nul doden per jaar waarmaken lukt vooralsnog niet, ook niet in 2020. Elk dodelijk ongeval is er een te veel en ook nog maar het topje van de ijsberg.
Ook op het gebied van constructieve veiligheid is er werk te verrichten. Een soort APK voor gebouwen kan daar misschien bij helpen. Als het om veilig werken gaat, denkt GCVB-voorzitter Koene Talsma wel dat er een omslag komt. Veiligheid staat nu écht overal op de agenda. Een goed startpunt van een lange weg die nog te gaan is
3. Aanbesteden: devil in the detail
Ook qua aanbesteden wordt 2021 misschien wel het jaar van de waarheid en dan met name met de nieuwe tweefasen-aanpak die Rijkswaterstaat voor ogen heeft. Rijkswaterstaat wil af van lage marges en te complexe risico’s voor bouwers en wil daarom al zeker twee jaar een nieuwe aanpak introduceren. Of dat gaat werken is nog even de vraag.
Dit jaar worden daarmee de eerste ervaringen opgedaan. Het is de bedoeling dat bij de nieuwe aanpak opdrachten in tweeën worden geknipt, een deel met een vaste prijs en een deel met een variabele prijs: eerst bepaalt de opdrachtgever de partij met wie het wil samenwerken en vervolgens specificeert de opdrachtgever samen met die partij de opdracht en de hoogte van de prijs.
Maar zoals altijd is de devil in the detail. Bouwers juichen de aanpak toe, maar vinden het deel met variabele prijs, (waarbij de risico’s en de opdracht specifieker worden) zoals Rijkswaterstaat in het voorjaar van 2020 voorstelde, (15 procent van totale projectsom) te laag. Mogelijk wordt die grens naar boven bijgesteld.
4. Energietransitie: tergend langzaam
De nieuwe BENG-eisen zijn dit jaar op 1 januari ingegaan. Alle vergunningaanvragen moeten voor nieuwbouw, woningbouw en utiliteitsbouw vanaf 1 januari 2021 voldoen aan de eisen voor Bijna Energieneutrale Gebouwen (BENG).
De grootste uitdaging zit in de verduurzaming van de bestaande woningmarkt. Dit jaar zijn er zo’n 8000 bestaande woningen gasvrij gemaakt, blijkt uit een raming van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL). Dit is veel te weinig als we in 2050 de volledige voorraad energieneutraal willen hebben. Dat zijn ruim 7 miljoen huizen. Willen we dit bereiken dan zouden er 200.000 woningen per jaar moeten worden verduurzaamd.
Er moet hierbij rekening worden gehouden met de verwachting dat het bouwen van een nieuwbouwwoningen fors duurder wordt. De bouwkosten stijgen tussen de 11 tot 16 procent. Dit blijkt uit een herberekening van BDB, een kenniscentrum dat Arcadis adviseert. De extra kosten zitten vooral in het aanleggen van meer installaties, meer isolatie, betere beglazing en ook het toepassen van PV-panelen of een warmtepomp. Vooral het bouwen van portiekwoningen en galerijflats is duurder. Daar kunnen de bouwkostenstijgingen oplopen tot 18 procent. Dit komt omdat er bij deze huizen vaak complexere maatregelen nodig zijn om de energiebehoefte en het energieverbruik naar beneden te krijgen.
5. Stikstof: beren op de weg
Ondanks de nieuwe stikstofwet, blijft stikstofreductie een belangrijk thema voor de bouw in 2021. Er komt dan wel een vrijstelling voor de uitstoot in de bouw- en sloopfase, lang niet alle bouwprojecten zijn hiermee gered. Vooral bij infraprojecten en grote woningbouwprojecten blijft het de vraag of ze doorgang kunnen vinden.
6. Arbeidsmarkt: minder werk
In 2021 krijgt de bouw te maken met een verdere daling van de werkgelegenheid. Deze daalde in 2020 al licht, dit jaar zet de neerwaartse spiraal verder door. Volgens een prognose van het EIB gaat het om een daling van 18.000 arbeidsjaren. Dat zorgt voor een flinke uitdaging voor bouwbedrijven, aangezien ze na de coronadip (vanaf 2022 is de verwachting) weer te maken krijgen met een personeelstekort.
Vooral de utiliteitsbouw wordt hard geraakt, met een productieverlies van 8 procent. Woningbouw en gww krimpen beide met 5,5 procent, voorspelt het EIB.
7. Modulaire woningbouw groeit door
Modulaire woningbouw is met een opmars bezig. In Nederland werden vorig jaar zo’n vierduizend modulaire woningen gebouwd. Corporaties zijn de belangrijkste opdrachtgevers, maar ook commerciële ontwikkelaars laten steeds vaker verplaatsbare fabriekswoningen aanrukken.
Een op de vier corporaties is zonder voorbehoud voorstander van het bouwen en plaatsen van tijdelijke woningen. Dat corporaties zich meer richten op de kleinere woningen, blijkt ook uit het feit dat het aantal woningen kleiner dan 40 vierkante meter in 2019 met 40 procent toenam.
8. Industrialisatie verder omarmt
2020 was het jaar waarin de bouw eindelijk bouwen in de fabriek lijkt te omarmen. Diverse aannemers hebben concrete plannen om industriële woningen te vervaardigen en houten modulaire woningen te maken. De belofte van industrieel bouwen is een betere kwaliteit en een lagere prijs. Iedere bouwer zou dit jaar alvast kunnen nadenken over wat zijn rol bij industrieel bouwen wordt: pionier, voorlopers, achterloper of achterblijver.
9. Wkb: moeizame aanloop
2021 wordt een cruciaal jaar voor de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb). Gaat die omstreden wet, die de geleverde kwaliteit van verbouwingen en nieuwe woningen moet aantonen middels foto’s en as-builddossiers, op 1 januari 2022 in of niet? Opnieuw uitstel zou een blamage zijn voor het ministerie van Binnenlandse Zaken en iedereen die al meer dan tien jaar intensief aan deze wet werkt. Maar het staat nog allerminst vast of het haalbaar is. Er zijn nog altijd nauwelijks proefprojecten en nog steeds is in de praktijk niet aangetoond of het nieuwe stelsel werkt.
10. Technologie: niet te stuiten
Innovatie schiet natuurlijk alle kanten op. Van de toepassing van nieuwe materialen (CLT), slimme componenten, efficiëntere en stillere warmtepompen tot de elektrificatie van materieel. Waar iedereen ongeacht zijn plek in de bouwketen mee te maken heeft is de voortgaande digitalisering. Die zet ook in 2021 onverminderd door. Zaken waar je aan kunt denken:
11. 3D-printen: grote impact
Ook 3D-printen is niet meer te stuiten. Het gaat allemaal lang niet zo snel als de pioniers van het eerste uur dachten. Een oude wet uit de ICT-wereld en digitalisering blijft van kracht: de snelheid van implementatie wordt altijd drastisch overschat, terwijl de impact (op de werkwijze en processen) even sterk wordt onderschat.
Lees verder op cobouw.nl